Benedikt XV.

Dr Benedikt XV.^[1] (làtiinisch Benedictus PP. XV [beneˈdiktus kwintusˈdet͡ʃimus](info);^[2] itàliaanisch Benedetto XV [be.neˈdetto kwindiˈt͡ʃɛzimo]; bìrgerlig Giacomo Paolo Giovanni Battista della Chiesa [ˈdʒaːkomo ˈpaːolo dʒoˈvanni batˈtista della ˈkjɛːza]; * 21. Nowamber 1854 z’ Genua, Keenigraich Sàrdinia; † 22. Janner 1922 z’ Rom) ìsch vum 3. Septamber 1914 bis züa siim Tood ànna 1922 dr 258. Pàpscht vu dr reemisch-kàthoolischa Kìrìch gsìì. Ar hàt sìch schtàrk geega dr Äärschta Waltkriag engaschiart; waagadam ìsch’r àls „Frììdapàpscht“ bekànnt worra.

Zwìscha 1846 un 1903 hann siina Vorganger d’ längschta Pontifikààta ìn dr Gschìcht vu dr Kìrìch ghàà — ìnsgsàmt hann dr Pius IX. un dr Leo XIII. 57 Joohra làng d’ Kìrìch regiart. Wu-n-’r zem Pàpscht gwählt worra-n-ìsch, ìsch dr Kàrdinààl della Chiesa numma 59 Joohra àlt gsìì. Dr Wàhl hàt noh-n-em Üssbruch vum Äärschta Waltkriag schtàttgfunda, wo-n-’r àls s’ „Salbschtmord vum ziwilisiarta-n-Öiropà“ b’schrììwa hàt. Wahrend siim Pontifikààt hàt sìch dr Benedikt XV. vor àllem mìt’m Kriag un siina Folga b’schaftigt. Grààd nooh siinera Kreenung hàt’r d’ Nöitràliteet vum Vàtikàànschtààt ìm Kriag ärkläärt un hàt versüacht, ànna 1916 un 1917 Frììdaverfààhra zwìscha Diitschlànd un Frànkrììch iiz’laita. Baida Regiarunga hann siina Iniziàtiiwa àbgleehnt: d’ diitscha Protäschtànta hann nìt vu’ma „pàpschtliga Frììda“ wälla heera, wahrend àss dr frànzeescha Minìschterpresidant Georges Clemenceau d’ vàtikàànischa Posizioon àls „ànti-frànzeesch“ ààglüat hàt. D’ diplomààtischa Iniziàtiiwa sìnn gschaitert, àlso hàt dr Benedikt XV. änder d’ Prioriteet uff d’ humànitäära Hìlfa g’sätzt, fìr d’ Kriagsopfer äntlàschta: ar hàt Kriagsgfàngana loo besüacha, verwundana Soldààta loo üsstöischa un ìn dr àrma öiropäischa Beväälkerung Assa un Trìnka loo lììfra. Noh-n-em Kriag hàt’r d’ Beziihunga zem Frànkrììch wììder pflaagt — s’ Frànkrììch hàt siina Beziihung mìt’m Vàtikààn ànna 1921 wììder uffg’numma, nohdam àss dr Pàpscht ànna 1920 d’ Jeanne d’Arc hailiggschproocha ghàà hàt.^[3] Wahrend siim Pontifikààt hann sìch àui d’ Beziihunga zem Itààlia verbassert, wial dr Benedikt XV. ìn da kàthoolischa Politiker unter dr Laitung vum Don Luigi Stuzo ärlàuibt hàt, àn dr itàliaanischa nàzionààla Politik tailz’namma.^[4]

Ànna 1917 hàt dr Benedikt XV. s’ Kodex vum Kànoonischa Racht promulgiart. S’ Büach hàt’r zamma mìt’m Eugenio Pacelli (em kìnftiga Pàpscht Pius XII.) un em Pietro Gasparri unter’m Pontifikààt vum Pius X. vorbraita. S’ näija Gsätzbüach hàt s’ religiöösa Laawa ìn dr gànza Kìrìch ärnäijert. Dr Benedikt XV. hàt dr Gasparri àls Kàrdinààl-Schtààtssekretäär ärnännt un hàt salbscht àm 13. Mai 1917 dr Nunz Pacelli zem Arzbischoof gwäijt.

Waagem Kriag sìnn d’ kàthoolischa Missioona uff dr gànza Walt àbg’schwäscht gsìì. Dr Benedikt XV. hàt d’ Missioona wììder verschtärkt un hàt ìm Àpostoolischa G’schriibs Maximum illud ìn àlla Kàthoolika-n-ämpfoohla, àn da Missioona mìtz’màcha. Waagadam ìsch’r àui àls „Missioonapàpscht“ bekànnt worra. Z’lätscht hàt’r sìch mìt dr Verfolgung vu da Kàthoolika ìn dr Sowjetunioon un em Hungersnoot noh dr Rüssischa Revoluzioon b’schaftigt.^[4] Dr Benedikt XV. hàt d’ Jumpfra Mària hüüfig vereehrt un hàt s’ Fascht vu dr Mària, Mìttlera vu da Gnààda-n-ärlàuibt.^[5]

Nooh sììwa Joohra-n-uff’m Pàpschttroon ìsch dr Benedikt XV. àm 22. Janner 1922 gschtoorwa — ain Moneet làng hàt’r mìt Lunga-n-äntzìndung. Beardigt worra-n-ìsch’r ìn da Vàtikàànischa Grotta unterhàlb vum Petersdom.^[4]

1. ↑ dr Pàpscht Benedikt X. wìrd jetz vu dr reemisch-kàthoolischa Kìrìch àls Geegapàpscht ààlüagt. Àn siinera Zitt ìsch àwwer daa Schtàtüüs nìt ànärkännt gsìì, àlso hàt dr 10. rachtsmaasiger Pàpscht Benedikt dr Nàmma „Benedikt XI.“ schtàtt „X.“ gnumma. Àlso sìnn da Papscht Benedikt XI. bis XVI. offiziäll dr 10. bis 15. Pàpscht mìt dam Nàmma. Ànders gsajt gìtt’s kää rachtsmaasiger Pàpscht „Benedikt X.“
2. ↑ Dàs ìsch d’ Üssschprooch vum Kìrchalàtiinischa-n-üss Itààlia.
3. ↑ 1920, canonisation de Sainte Jeanne d'Arc à Rome. In: Le Figaro. 22. März 2013 (französisch, lefigaro.fr [abgerufen am 5. Februar 2024]). 
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2} Dia Informàzioona sìnn vum Àrtìkel Pope Benedict XV üss dr anglischa Wikipedia ìwwernumma worra.
5. ↑ AAS 1921, 345